Een rollenspel over koffie? Je moet het maar bedenken! Het is een ludieke manier om de uitdagingen van fair trade op tafel te leggen. Dat is straffe koffie van het Permanent Centrum voor Burgerschap en Participatie.
We bevinden ons in het Koninklijk Atheneum Koekelberg bij de leerlingen van het tweede middelbaar, tijdens de Week van de Fair Trade. Die ochtend spelen ze een rollenspel over de koffiehandel onder begeleiding van hun leraar economie, Abdelkarim Dahchar. Dit spel illustreert de oneerlijke handel tussen de landen van het Noorden en het Zuiden.
Spelleider is Jérôme Vanstalle, coördinator van de dienst Opleiding van het Permanent Centrum voor Burgerschap en Participatie (CPCP) in Brussel. “Ik stel voor dat jullie de Belgische consumenten spelen. Jullie, de handelaars. Jullie, de Vietnamese, Colombiaanse, Ethiopische, Braziliaanse producenten …”, zegt hij tegen de leerlingen. “Opgelet, sommige producenten in het Zuiden vormen coöperaties om fairtradekoffie te verkopen. Waarom doen ze dat? Om hun voorraden te kunnen verkopen en van hun handel te kunnen leven. Dat kan als ze een eerlijke prijs krijgen. Volgens de spelregels bedraagt die prijs 2 funto/kg.”
Een van de leerlingen die een lid van de coöperatie speelt, merkt op: “Hoe wil je dat wij onze koffie verkopen als alle conventionele koffieproducenten hun prijzen zomaar kunnen verlagen?” Dat is een zeer goede vraag! Het CPCP heeft met de steun van het Trade for Development Centre van Enabel het animatiespel ‘World Café’ ontworpen. Via dat spel komen de jongeren meer te weten over de hefbomen van eerlijke handel, de rol van de verschillende belanghebbenden en de soms tegenstrijdige belangen van de verschillende partijen. Maar ook over de manieren van onderhandelen, de uitdagingen van de Noord-Zuidhandel, de macht van de consument, enz.
Al spelend leren
“Wanneer het hoofdstuk ‘fair trade’ aan bod komt tijdens de lessen economie zullen de studenten al ondergedompeld zijn in de materie. De concepten zullen hen dan meer aanspreken. Dankzij het animatiespel leren ze op een speelse manier over het onderwerp. Door de leerlingen op die manier te stimuleren, worden banden gesmeed. Dat vergemakkelijkt het meer theoretisch leren”, weet de leraar. Alvorens in te gaan op definities en andere zaken, wil hij de klas een kort verslag presenteren over eerlijke handel in de wereld. “De huidige generatie is opgegroeid in een beeldcultuur met veel interactiviteit. Bovendien hebben de jongeren geleden onder de lockdown … “.
Het klopt dat sommige leerlingen zich moeilijk langere tijd kunnen concentreren en kalm blijven. De leerkracht en de spelleider moeten alles uit de kast halen om hun aandacht te vast te houden. Terwijl koffieproducenten, -handelaars en -consumenten over de koffieprijs discussiëren, besluit Jérôme Vanstalle het spel iets ingewikkelder te maken. De spelers moeten een kaart trekken. Daarop staat een ‘toevallige gebeurtenis’ in het leven die positief of negatief kan uitvallen. De uitdaging is om ondanks alles door te gaan …
Sensibiliseren: goed begonnen is half gewonnen
Dan is het tijd om de rekening op te maken. Alles wordt in context geplaats en afgewogen tegen enkele kerncijfers. Zoals het feit dat de koffiehandel een jaarlijkse omzet heeft van 200 miljard en dat 60 % van de producenten verlies lijdt. Of nog dat multinationals de touwtjes in handen hebben: 34 % van de markt voor Nestlé, 30 % voor Jacqmotte Douwe Egberts en 17 % voor Lavazza … Verbijsterend! Maar wat kunnen wij doen om hier verandering in te brengen? Wat als we onze manier van consumeren heruitvinden? De spelleider presenteert de leerlingen vervolgens een reeks fairtrade-labels. Hij legt uit wat die betekenen vanuit economisch, ecologisch en sociaal oogpunt.
“Met dit spel kunnen we leerlingen op een dynamische manier sensibiliseren”, zegt Jérôme Vanstalle. “We stellen het voor aan scholen, maar het werkt ook voor volwassenen. Verschillende seniorengroepen hebben ons erom gevraagd. De koffiehandel is een prima voorbeeld van oneerlijke handel. Het rollenspel vormt de perfecte basis voor een discussie over het probleem en de mogelijke oplossingen. Binnen de burgerschapseducatie gaat verandering niet in een-twee-drie. Een mentaliteitsverandering heeft tijd nodig. Nieuwe praktijken oppikken kost ook tijd. We moeten mensen bewustmaken, informeren, de nodige instrumenten in handen geven, hen begeleiden …”.
“Hier is het een echte uitdaging, omdat we praktisch vanaf nul beginnen”, aldus de spelleider. “De meeste jongeren wisten niets over fair trade voordat wij kwamen. We werken vooral met kwetsbare mensen voor wie eerlijke handel geen prioriteit is. Met het animatiespel hebben we een zaadje geplant. Ze zullen niet alles onthouden, maar ze hebben de belangrijkste boodschap begrepen. Het is een succesvolle strategie, aangezien jongeren vaak hun ouders influisteren wat ze moeten kopen. Bovendien zijn zij de consumenten van morgen.”
