Fair Trade en klimaat

Zo’n 500 miljoen kleinschalige landbouwbedrijven produceren ongeveer 80% van het voedsel dat de wereld consumeert. Fair trade maakt het voor deze mensen mogelijk om met de veranderende omstandigheden om te gaan. En om erger te voorkomen.

Hoe?

• Fair trade bezorgt hen een inkomen dat ruim genoeg is om te leven en daarnaast te investeren. In schaduwbomen, in duurzame energie …
• Fairtradepartners brengen kennis en ervaring mee over hoe zich aan te passen aan de klimaatverandering.

Kortom, klimaatrechtvaardigheid en sociale rechtvaardigheid zijn nauw met elkaar verbonden.

De klimaatverandering versterkt de ongelijkheid in de wereld. Een kwalitatief onderzoek van EFTA (European Fair Trade Association) uit voorjaar 2021 bevestigde dit opnieuw.

De klimaatverandering heeft een rechtstreekse impact op de landbouwproductie in het globale zuiden, en dus op de gemeenschappen die ervan moeten leven. Boeren kunnen het zaaien en oogsten minder goed plannen, ze moeten nieuwe technieken toepassen, gewassen hebben meer last van ziektes en ongedierte, etc. Concreet getuigt een vertegenwoordiger van de Peruaanse koffiecoöperatie Norandino aan EFTA dat het op de laagst gelegen terreinen van deze boeren al te heet is om er koffie te kunnen telen.

Voor producenten is het dus buigen of barsten. Willen ze hun inkomen verzekeren, dan moeten ze hun manier van werken aan te passen aan meer droge en extreem natte periodes en de stijgende temperatuur. Maar daarvoor hebben ze zowel financiële middelen als kennis nodig. In een onrechtvaardig georganiseerde internationale markt is dat voor velen een onbereikbaar doel.

We zien dat landbouwproducenten die hier geen toegang toe hebben, het boeren opgeven. Velen trekken naar de steden op zoek naar een inkomen, maar komen daar nog dieper in de armoede terecht.

Fair trade staat bekend als een systeem dat producenten een rechtvaardig inkomen bezorgt. Maar daarbij houdt het niet op. Een fairtradeproduct voldoet ook aan een waslijst sociale en ecologische criteria. Bovendien engageren fairtradegecertificeerde producentenorganisaties zich om te investeren in zaken waar de hele gemeenschap baat bij heeft. In de praktijk vaak klimaatmaatregelen, zoals herbebossing, het telen van inheemse gewassen, overschakelen op landbouwtechnieken die de biodiversiteit beschermen, etc.

Fair trade geeft producenten een stabiel inkomen en dus de middelen om de nodige investeringen te doen, het brengt hen kennis en advies en bundelt hun krachten om het beleid te beïnvloeden. Op die manier slaat fair trade de brug tussen het economische, het sociale en de klimaatproblematiek.

Dat is waar de internationale campagne ‘Let’s do it fair’ momenteel op hamert: klimaatvriendelijkheid en sociale rechtvaardigheid zijn twee wegen om hetzelfde doel te bereiken en kunnen niet los van elkaar bekeken worden. Verschillende Europese fairtradeorganisaties, waaronder het Belgische Oxfam-Magasins du monde scharen zich achter deze campagne, in de aanloop naar de VN-klimaattop (COP26) die in november plaatsvindt. “De klimaatcrisis vereist meer sociale en economische rechtvaardigheid in alle landen en beleidsmaatregelen, ook op het vlak van handel”, klinkt het.

Ook de internationale fairtradebeweging roept de wereldleiders op om in nieuwe afspraken over klimaatmaatregelen ook het aspect handel op te nemen. “Sociale en ecologische duurzaamheid zijn beide onontbeerlijk om echt duurzame modellen te laten werken, en om de noodzakelijke transities te maken om de SDG’s en het klimaatakkoord van Parijs te verwezenlijken,” aldus de ondertekenaars van de position paper.

“De stem van kleinschalige boeren is van cruciaal belang om de wereldwijde klimaatcrisis op te lossen. Daarom roept de fairtradebeweging de internationale gemeenschap op om naar deze mensen te luisteren en de realiteit van kleinschalige producenten mee te nemen in de klimaatproblematiek”, vult Juan Pablo Solís van Fairtrade International aan.

Het aantal kilometer dat een product aflegt om de eindconsument te bereiken, wordt vaak als dé graadmeter van duurzaamheid beschouwd. Maar dat is een te beperkte kijk op de zaken.

Hoezo? Bij de meeste voedingsmiddelen wordt maar 10% van de totale CO2-uitstoot veroorzaakt door het transport ervan. Zelfs wanneer het over transcontinentaal transport gaat. De manier waarop een product geteeld en verwerkt wordt, heeft een veel significanter effect op de totale uitstoot.

Een studie uit 2018 vergeleek de ecologische voetafdruk van fairtraderozen uit Kenia met die van conventionele Nederlandse rozen. Wat bleek? De Nederlandse rozen, die in kassen gekweekt werden, hadden een beduidend grotere afdruk dan hun Keniaanse soortgenoten. Ook al werden die per vliegtuig overgevlogen. (Studie naar de milieu-effecten van voeding, Katajajuuri, Pulkkinen en Hartikainen / Luke, 2018).

Duurzaam is dus niet hetzelfde als lokaal, en omgekeerd. Lokale, ecologisch geproduceerde producten en fairtradeproducten zijn twee, elkaar aanvullende, manieren om duurzamer te consumeren. Fairtrade-organisaties als Fairtrade Belgium en Oxfam erkennen de ogenschijnlijke tegenstelling tussen beide en wijzen het brede publiek steeds vaker op deze synergie.

• COP26 Press release: There is no climate justice without fair trade
  Statement van de internationale fairtradebeweging, met bijhorende position paper.
• Climate justice: let’s do it fair!
  Informatie over de internationale campagne over klimaat en fair trade, waar o.a. het Waalse Oxfam-Magasins du monde achter staat. Dezelfde informatie vindt u ook in het Engels op letsdoitfair.org.
• No social justice without climate justice Interview met Juan Pablo Solís, Senior Advisor for Climate and Environment bij Fairtrade International.
• Ligt de toekomst van fair trade bij de agro-ecologie?
• Fair trade: een belangrijk instrument voor de ecologische en sociale transitie
• De ‘kortste’ keten is een rechtvaardige keten
• Fairtrade, bio en lokaal, het perfecte trio